ÖĞRENMEK İSTEDİKLERİNİZ

ESKİ BERGAMA LİSESİ

Bergama merkezine geldiğinizde eski bergama lisesinin tarihi binası sizi karşılar.Tarihi şehirde ilk gözünüze çarpan tarihi binadır bu.
         Bugün eski Bergama Lisesi'nin bulunduğu yerde üç binada öğretim yapılmaktadır. Girişte antik görünümlü antik ana bina, onun güneyinde I. Blok ve arka planda da II. Blok yer almaktadır.
ÎLK ve ORTAOKUL NE ZAMAN AÇILDI: Bergama'da ilk kez ortaokul, o zamanki adıyla Rüştiye 1296 (1880) yılında açılmıştır. Halk Bankasının önü ve trafonun bulunduğu yerde binasının olduğu bilinirken, anısı Mekteb-i Rüştiye caddesi olarak hala yaşatılmaktadır. Şu halde
Bergama Lisesi eski bulunduğu binanın dışında ortaokul olarak çekirdek atmış ve hatta lise bölümü dahi idadi adı altında 1914 yılında kısa ömürlü olarak yine Bergama tarihine adım düşürmüştür1.
ANA BÎNANIN ÖYKÜSÜ : Bergama Lisesi'nin girişinde yer alan antik görünüşlü ana bina seferberlik yıllannda yapılmaya (I. Dünya Savaşı yani 1914 ve sonrası) başlanmıştır. Binanın yapımı bitmeden Bergama Yunan işgaline düşmüş ve ancak 1922'deYunan'ıngeri çekilmesinden sonra inşaat
tamamlanabilmiştir2. Ana bina önce reji(tütün alım merkezi) gibi bir işlev görmüş ve înhisalar(Tekel) îdaresine bağlı kalmıştır. Nitekim daha sonra açılan yatılı bölge okulu da geçici statüde eğitim öğretim yapmıştır. 11 Haziran 1931'de Maarif (Eğitim) Komisyonunca bina. İnhisarlar îdaresinden istenmiş yatılı bölge okulu çıkarılmış, bina hazineye devredilmiş ve 4071,13 metre karelik alan 2,000-TL olarak Milli Eğitim Bakanlığınca satm alınmıştır3.
BERGAMA ORTAOKUL : Rüştiyeden sonra Bergama'da ortaokul adı altında öğretim ana binada ve 1933-34 eğitim
okul 1966-67 Öğretim Yılma Bergama Lisesi olarak girmiştir. 1983-84 Öğretim Yılında lisenin orta bölümünde 412 kız, 600 erkek ve lise bölümünde 216 kız, 218 erkek olmak üzere toplam mevcut 1500 dolaylanndaydı.
ANA BİNANIN ANTİK ÖZELLİKLERİ: Ana bina seferberlik yıllannda yani 1913 sonrası yapıldığı için azınlıkların mimari bilgileri ve Bergama'nın antik birikimi bu binada kullanılmak istenmiştir. Ancak sütunlar ve sütun başlıkları ve diğer taş malzeme antik yapılardan devşirme değildir. Binanın yapımında Rum Mimar Mitros görev almış ancak usta ve işçileri Türklerden oluşmuştur. Kesme taşlarla örülen binanın sütunları ve başlıktan Ege Üniversitesi profesörlerinin deyimiyle sabun taşından övülmüştür. Girişte ve pencerelerde îon stili sütunlar saçak ve saçak altı kenger kıvrımlı süslemeler, giriş kapısındaki vitraylarla ana binanın alımı içerideki öğretmen ve öğrencilennın değeri ile özdeşleşmekteydi.
ANA BİNANIN MÎMARÎ ÖZELLİKLERİ
Mimari açıdan neo klasik sözünü kullanabiliriz. Örneğin yüksek tavan, içten oval ve yüksek pencereler merdivenli geniş ve süslü portal klasik Osmanlı mimarisinin çizgileri olarak karşımıza çıkar. Pencere içlerindeki sütunlar pencere üstü alımlıklan ve sütun başlıklan göz önüne alınırsa ton etkisi köşelerdeki örme, bina boyutlu sütunlar ise korint etkisi, çatı damlalıkları ve üst pencere damlalıkları Roma tipik özelliği gösterir. Yani antik uygarlıkların mimari nizamları ana binada kol kola girmişlerdir. Dıştan genel bakışla taş süslemeler kıvrımlar ve, uçucu hava barok özellikleri vermektedir. Öte yandan bu dış görünüm Rönesans saraylarının dış yüzünü de anımsatmaktadır. Alt kat sütun ve süsleme bölümleri mermer işçiliği gösterirken üst katta taş işçiliği dikkati çeker. Arka cephe pencereleri sütun ve süsleme taşımazlar. Bu açıdan yoğun sanat gösterişi portal ve çevresinde kendini gösterir ve bu odakta yanlara ve geriye döndükçe sadeleşme düşüncesi etkin olmaktadır. Bütünlük gösteren çizgiler ise çepeçevre saçaklık süslemeleri kenger ve akantus bitki kıvrımları ve saçaklı altı diş kesimleri tonik stil içeri sinde verilirken yine dört cephede debulunankorint esintili köşe süslemeleri olarak vurgulanabilir. Binaya renk veren kesme taş örgüsü ise Cumhuriyet öncesi mimarinin tipik özelliği sayılmaktadır, îşte bu koca taş bina öğretmenleri ile, idarecileri ile memurları ve çalışanlarıyla öğrencileriyle taşın mermerin yontulup şekil aldığı örneğini manevi olarak yerine getirmenin simgesin! sunmaktadır.
ANA BÎNA PORTALÎ (GÎRÎŞ KAPISININ ÖZELLİĞİ )
Antik binanın en ilginç yönü giriş kapısıdır- Yüksek bir merdivenden sonra geniş tahta kapılara ulaşıyorsunuz, îki yanda yer alan sütunlar ve onlara paralel olanlarla dört adet damarlı mermer sütun dikkatimizi çekiyor. Sütun kaideleri, başlıkları portal üstü süslemeler barok hava içinde okula geleni adeta içeri çekiyor. Portal sütun başlıkları korint dokumlu tonik kıvrımlı bir kucaklaşma ile kompozit bir stil gösteriyor. Sivri bir kemer halinde yukarı kıvrılıyor. Ve Osmanlı hilali ile Cumhuriyet Ay yıldızım yapının imzası gibi göğsünde tutuyor.
Tahta kapıların üstündeki vitraylar ve Bergama Lisesi yazılan için 1988'de resim öğretmenliği ve başyardımcılığı yapan Yaşar Çakıroğlu'na. sorduğumuzda "onlarda bizim eserimiz" yanıtım verdi. Kesme taş üstüne oturmuş koca bina pencere sütunları ve portal kıvrımları ile kanatlarım açmış barok uçuculuğu ile içine gireni yücelten bir irfan yuvası olduğunu ne de güzel simgeliyor. Ana bina portaline yaklaşırken coşku ve ürperti duyuyor insan. Bu bina da bulunsam, oraya gidebilsem,
bizim bu yapı diyebilsem sözlerini sayıklatıyor. Portal süslemelerine bakmak için başınızı kaldırdığınızda şapkanız düşüyor ve okul a sevgi, öğretmene saygı doğuyor kendiliğinden. Bergama Lisesi'nin büyüklüğü işte bu yapının gizemli çizgileriyle Bergama balkının alnına yazılmış. Portal üzerinde bir kitabeye rastlanmayışı savaş yıllannda yapılmışlıktan ötürü olsa gerek. Eğer bir kitabe olsaydı şu yazılsın isterdim:
"Bu kapıdan içeri gir."

Dipnotlar:
1- Eyüp Eriş, Bergama Uygarlık Tarihi, s.269
2- inşaat 1922 yıiinda Özel idare bütçesinden verilen ödenekle tamamlanmıştır.
3- Tapunun Eylül 1304 (l 888) tarih ve 36 ve 37 nolu kapatılmış Reji Şirketi namına kayıtlı bahçe arsası, 13î0(1914) yılında İzmir vilayetince istimlak edilmiştir.